Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi üzrə müavinətlər
Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinət ilk 14 günə görə işəgötürən tərəfindən, növbəti günlərə görə isə icbari dövlət sosial sığorta üzrə ödənişlər hesabına ödənilir. Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinət əmək qabiliyyətinin itirilməsi müddəti üzrə bərpa olunanadək (və ya əlillik müəyyən edilənədək) sığorta edilən şəxsə ödənilir.
Aşağıdakı hallarda əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinət müəyyən edilmir:
- işçinin sığorta stajı 6 aydan az olarsa;
- cari iş yerində sosial sığorta ödənişləri olmadıqda;
- sağlamlığa qəsdən zərər vurulduqda və ya işdən yayınmaq məqsədi ilə xəstəlik barədə yanlış məlumatlar verildikdə;
- əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi işçi tərəfindən cinayətin törədilməsinin nəticəsi kimi;
- məhkəmə qərarı ilə icbari müalicə təyin olunduqda (ruhi xəstələr istisna olmaqla).
Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinət aylıq tarif (vəzifə) maaşını, əlavə ödənişləri və mükafatları özündə birləşdirən əmək haqqı hesabına ödənilir.
Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinətin konkret məbləği düstur əsasında hesablanır. Həmin məbləğ son 12 tam aya görə əmək qabiliyyətinin itirilməsi ayına qədər olan gəlirin məbləğindən asılıdır. Belə olan halda, bir iş gününə görə gündəlik gəlir son 12 tam aya görə əmək qabiliyyətinin itirilməsi ayına qədər olan gəlirin həmin müddət ərzində olan iş günlərinin sayına bölünməsi yolu ilə müəyyən edilir. Əgər sığorta edilən şəxs əmək qabiliyyətini itirdiyi tarixədək son 12 tam təqvim ayı ərzində işləməmişdirsə, bir iş gününə görə orta gündəlik gəlir minimum aylıq əmək haqqının məbləğinin əmək qabiliyyətinin itirilməsi ayında olan iş günlərinin sayına bölünməsi yolu ilə müəyyən edilir.
Gündəlik müavinətin maksimum məbləği aylıq maksimum həddin həmin ayda iş günlərinin sayına bölünməsi yolu ilə müəyyən edilir. Müavinətin aylıq məbləği iki aylıq vəzifə maaşının məbləğindən və ya ikiqat tarif dərəcəsindən çox ola bilməz. Müavinətin ümumi məbləği gündəlik müavinətin məbləğinin xəstəliyə görə buraxılmış günlərin sayına vurulması yolu ilə müəyyən edilir.
Ümumilikdə, əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinətin məbləği sığorta stajından asılıdır:
- 100% gəlir – 8 ildən çox staj;
- 80% gəlir – 5-8 il staj;
- 60% gəlir – 5 ilədək staj.
Ayrıca hallarda əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinətin hesablanmasının başqa normaları müəyyən edilmişdir (Əsasnamə №189).
Mənbələr: Əmək Məcəlləsinin 74 maddəsi, “Sosial müavinətlər haqqında” Azərbaycan Respublikasının 07.02.2006 tarixli 55-IIIQ nömrəli qanununun 6 maddəsi, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 15.09.1998 tarixli 189 nömrəli qərarı ilə (01.07.2016 tarixli redaksiya) təsdiqlənmiş “Sığorta üzrə icbari dövlət sosial təzminatlarının və fəaliyyət qabiliyyətini müvəqqəti itirmiş şəxslərə sığortaçının hesabına ödənilən müavinətlərin hesablanması və ödənilməsi haqqında Əsasnamənin” II bölməsi
Ödənişsiz tibbi yardım
Vətəndaşlar sağlamlıqların qorunması və tibbi yardımın alınması hüququna malikdirlər. Dövlət tibb müəssisələrində tibbi yardım ödənişsizdir. Hər bir kəsin, qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilən həcmdə tibbi yardım almaq hüququ vardır.
Tibbi yardımın aşağıdakı növləri var: təxirəsalınmaz, ilkin və ixtisaslaşdırılmış. Tibbi yardım aşağıdakı formalarda göstərilir: stasionar və ambulator.
Mənbələr: “Əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında” Azərbaycan Respublikasının 26.06.1997 tarixli 360-IQ nömrəli qanununun 10, 17, 32-34 maddələri
Məşğulluq təminatı
6 aydan az müddətə əmək qabiliyyətinin itirilməsi işdən azad olunma üçün əsas ola bilməz. Bir ildən az müddətə əmək qabiliyyətini qismən itirmiş işçilər üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanının rəyi nəzərə alınır. Qanunla daha uzun müddət nəzərdə tutulmadıqda, əgər işçi altı aydan artıq müddət ərzində əmək qabiliyyətli olmaqla öz işini icra etmədikdə əmək müqaviləsinə xitam verilə bilər. Bundan başqa, işəgötürən əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi müddəti ərzində işçi barəsində intizam tədbiri görə bilməz.
Mənbə: Əmək Məcəlləsinin 74 və 189 maddələri